Penilaian Melalui Projek
Projek ialah satu aktiviti
pembelajaran yang dijalankan dalam satu tempoh masa yang tertentu. Ia
biasanya melibatkan kutipan serta analisis data persediaan satu laporan
yang betul. Dalam konteks kurikulum sekolah, projek bermaksud secara
amali.
Tugasan ini boleh dijalankan
secara individu atau secara berkumpulan dan dilaksanakan dalam satu
jangka masa yang munasabah. Penilaiannya dijalankan pada setiap tahap
proses sehinggalah kepada tahap hasil disediakan.
Penilaian cara ini berupa
aktiviti aktiviti yang memerlukan pelajar mengaplikasi atau membuat
tunjuk cara pengetahuan dan kemahiran dalam situasi sebenar. (Wiggins,
1989).
Apakah tujuan pembelajaran Projek ini?
- Menggalakkan pelajar bekerjasama dan memikul tanggungjawab
- Memberi kebebasan pelajar untuk menunjukkan kreativiti dan inovasi.
- Memberi peluang pelajar menggunakan bahan sumber yang terdapat di luar bilik darjah.
Ciri-ciri Penilaian Projek
- Projek mempunyai pelbagai reka bentuk ( lisan, visual, kinestetik ).
- Jangka masa yang panjang
- Menunjukkan peranan sebenar dalam situasi sebenar.
- Pelajar boleh membina penyelesaian alternatif. Tidak ada satu jawapan yang benar.
- Pelajar perlu melibatkan diri secara aktif sama ada ketika menyediakan projek atau dalam kumpulan.
- Tugasan boleh dilaksanakan secara kumpulan atau individu.
- Merupakan peluang menilai pelajar dalam kreativiti, kemahiran merancang, integrasi pengetahuan, kebolehan membuat tugasan bersama orang lain.
- Pelajar menunjukkan kebolehan mengkaji/membentukkan sesuatu.
- Pelajar melaksana dan menghasilkan sesuatu.
- Pelajar mengamalkan kemahiran berfikir dan menyelesaikan masalah.
Jenis-jenis penilaian Projek
- Latihan dan soalan ‘open-ended’ untuk pelajar meneroka secara lisan atau bertulis.
- Extended tasks assignment seperti menulis puisi, melaksana dan menerangkan keputusan ujikaji, membina model.
- Portfolio-koleksi tugasan berdasarkan prestasi.
- Tugasan prestasi – drama, lakonan, persembahan, poster atau model.
Langkah-langkah untuk menjalankan Projek.
Langkah 1 : Penentuan tajuk dan skop Projek.
Langkah 2 : Penilaian awal projek.
Langkah 3 : Pelaksanaan strategi.
Langkah 4 : Pemprosesan Maklumat.
Langkah 5 : Penilaian hasil projek.
Perbezaan ujian sumatif dan ujian formatif
Perbezaan antara ujian formatif dan
sumatif pada asasnya berdasarkan skop kemahiran, jangka masa P&P
atau objektif pengajaran dan pembelajaran yang hendak diuji.
Ujian Formatif
Ujian
Formatif adalah bahan atau alat ujian yang dibina oleh guru untuk
menguji sesuatu kemahiran atau subkemahiran bahasa yang diajar. Biasanya
skop pengajaran dan pembelajaran ujian tersebut agak terhad dan tidak
luas.Tujuan utama guru menjalankan ujian formatif untuk memperbaiki lagi
mutu proses pengajaran dan pembelajaran. Ujian Formatif dapat mengesan
kelemahan dan pembelajaran murid secara serta-merta. Biasanya ujian ini
dijalankan dalam bentuk pemerhatian atau pun dalam satu siri ujian yang
pendek.
Ujian Sumatif
Ujian
sumatif ialah proses penilaian yang dijalankan secara menyeluruh pada
akhir satu peringkat pembelajaran untuk menentukan tahap pembelajaran
dalam kalangan murid. Skop pengajaran dan pembelajaran yang berbentuk
Ujian Sumatif diasaskan dan dibina secara luas dan melibatkan kesemua
kemahiran dan aspek bahasa.
Penilaian Melalui Portfolio
Penilaian Melalui Porfolio
Portfolio ialah satu kaedah yang digunakan oleh guru untuk mengumpul dan merekod bukti pencapaian pelajar dalam satu jangka masa yang dipersetujui bersama. Terdapat beberapa jenis portfolio untuk tujuan dan konteks pembelajaran yang berbeza. Selain portfolio, rekod anekdot dan lain-lain bukti pembelajaran yang lain boleh digunakan untuk menghasilkan penilaian yang menyeluruh.
Portfolio berbentuk dokumentasi
yang berstruktur. Ia memerlukan perancangan, pelaksanaan dan penilaian
yang teliti. Proses pembelajaran dijalankan secara kolaboratif untuk
mencapai kefahaman dan mendokumentasikan pemikiran secara kritis dan
kreatif serta pemilihan maklumat dan fakta dari peringkat awal hingga ke
akhir.
Tujuan portfolio ialah untuk :
- Memberi peluang pelajar mendokumentasi kemahiran dan pengetahuan yang diperoleh melalui pengalaman sewaktu menyempurnakan tugasan.
- Menggalakkan pelajar menyemak dan menganalisis pembelajaran mereka secara sistematik.
- Menyediakan ruang pelajar membuat refleksi dan menentukan matlamat peribadi.
Kegunaan Portfolio
- Menilai perkembangan dalam satu tempoh (authentic assessment).
- Menilai perkembangan kemahiran dan kebolehan.
- Digunakan bagi menggambarkan keperluan spesifik dalam penyempurnaan gred.
- Menilai secara sumatif pembelajaran.
- Menunjukkan kesesuaian kurikulum dan kejayaan pelajar
Ciri-ciri Portfolio
- Menggambarkan sejelas-jelasnya aktiviti pelajar iaitu rasional, matlamat, halatuju, prosedur kerja, pengalaman dan harapan.
- Sesuatu yang dilaksanakan oleh pelajar secara auntentik. Ini adalah kaedah konkrit untuk pelajar menghasilkan kerja melalui pengalaman sendiri ketika melakukan kerja-kerja amali atau kerja-kerja lapangan.
- Menunjukkan perlakuan pelajar yang dibimbing oleh guru seperti ulasan, komen, dan cadangan harus direkod untuk menghadapi dan mengatasi sesuatu tugasan pembelajaran.
- Membuat catatan pembimbing yang membantu pelajar merenung dan membuat refleksi tentang kerja yang dibuat untuk menentukan tindakan susulan.
- Kriteria penilaian yang dipilih diterangkan dan dipersetujui bersama dengan pelajar sebagai penggalak kepada pelajar untuk mengambil bahagian secara aktif.
Jenis-jenis Portfolio Yang Boleh Dibina.
- Portfolio Kerja Harian
- Portfolio Hasil Terbaik
- Portfolio Dokumen
Kebaikan Penilaian Portfolio
- Penglibatan murid sepenuhnya dalam pengajajaran dan pembelajaran
- Guru mendapat banyak maklumat untuk menilai pencapaian muri-murid
- Merupakan satu cara untuk menilai tahap perkembangan murid-murid
- Dapat memotivasikan murid-murid dan meningkatkan tahap kefahaman kendiri mengenai tugasan pembelajaran yang diberi oleh guru.
ujian kefasihan
Ujian Kefasihan bertujuan untuk
menentukan setakat manakah seseorang telah mengetahui dan menguasai
sesuatu bahasa secara keseluruhan.
Ujian ini menilai kebolehan umum
seseorang terhadap bahasa yang dipelajarinya. Biasanya ujian ini
digunakan untuk menempatkan seseorang dalam kumpulan pembelajaran yang
sesuai dengan pengetahuan dan kebolehan mereka.
Ujian pencapaian
Ujian ini boleh dijalankan pada akhir kursus atau setelah tamatnya
sesuatu unit pembelajaran.Sejauh mana sesuatu kemahiran itu dikuasai
dalam satu jangkamasa yang ditetapkan boleh ditentukan melalui dua set
ujian yang berlainan. Ujian ini dinamakan ujian pra dan ujian pos.
Ujian diognastik
Ujian diagnostik merupakan satu
instrument yang digunakan untuk mengukur daerah kelemahan murid secara
terperinci. melalui ujian ini, guru dapat mengenal pasti apakah masalah
sebenar murid di peringkat awal. Hal ini secara tidak langsung akan
memudahkan guru merancang kejayaan program Pemulihan kelak.
Ujian diagnostik dibina berdasarkan beberapa perkara iaitu :
soalan dibahagikan kepada beberapa bahagian :
- Diagnostik Pengamatan
- Diagnostik Lisan
- Diagnostik Tulisan
Diagnostik Pengamatan
Tujuan
pelaksanaan ujian ini adalah untuk mengesan kelemahan keupayaan murid
seperti gerak mata, koordinasi mata-tangan dan kecekapan saraf.
Sebahagian soalan mengandungi arahan-arahan yang perlu disebut oleh
guru dan dilakukan oleh murid.
Diagnostik Lisan
Tujuan
pelaksanaan ujian ini adalah untuk mengesan kelemahan keupayaan murid
seperti pertuturan, gagap, gerak mata, membaca, menyebut, mengeja,
membatang perkataan. Sebahagian soalan ada meminta murid memberikan
pendapat mengenai sesuatu gambar yang ditunjukkan.
Diagnostik Tulisan
Tujuan
pelaksanaan ujian ini adalah untuk mengesan kelemahan keupayaan murid
dari segi pergerakan tangan dan mata. Murid diuji secara langsung
berdasarkan soalan dalam aspek koordinasi mata dan tangan, kekemasan
menulis, menulis dengan cermat, tulisan yang boleh dibaca, setara dan
berstruktur. Sebahagian soalan akan menyerlahkan kesilapan murid semasa
menulis seperti menulis terbalik, menulis tidak mengikut susunan,
tulisan comot, struktur ayat yang bercampur aduk hufur besar dan kecil.
Selesai pelaksanaan ujian
diagnostik, guru bolehlah membuat analisa setelah mengetahui daerah
kelemahan murid. Di sini, guru perlu mengasingkan murid mengikut daerah
kelemahan masing-masing. sekiranya murid A, B dan F tidak boleh mengeja suku kata KV+KVKK, guru perlu meletakkan mereka dalam satu kumpulan. Jika murid C, G dan H tidak boleh membina ayat, mereka perlu diasingkan dalam satu kumpulan yang lain.
Ujian bakat dalam pentaksiran bahasa Melayu
Ujian bakat bertujuan mengesan bakat seseorang dalam menguasai bahasa asing.
i. Instrumen
ii. Kumpulan yang ditaksir
iii. Respon
iv. Kumpulan yang menaksir
v. Skor
Ujian bakat biasanya melibatkan data-data bahasa yang mengandungi unsur-unsur bahasa seperti fonetik,tatabahasa dan kosa kata.
Melalui ujian ini murid-murid
akan melakukan berbagai-bagai aktiviti bahasa seperti meniru penyebutan
bunyi-bunyi, mengubah bentuk, atau struktur sesuatu bahasa, menentukan
makna berdasarkan konteks dan sebagainya.
Setelah hasil ujian dianalisis
guru dapat mengenal pasti murid-murid yang berbakat dan berpotensi untuk
mempelajari sesuatu bahasa dengan cepat
Pentaksiran
Pentaksiran ialah satu proses mendapatkan maklumat dan seterusnya membuat penghakiman tentang produk sesuatu proses pendidikan.
Maklumat meliputi halhal berkaitan topik, bukti dan prestasi. Penghakiman melibatkan hal-hal seperti pertimbangan dan pencapaian aspek pendidikan, manakala produk pula melibatkan pengetahuan, kemahiran dan nilai.
Proses pendidikan pula melibatkan operasi, dapatan dan hasil. Aspek-aspek utama dalam pentaksiran ialah:-
Maklumat meliputi halhal berkaitan topik, bukti dan prestasi. Penghakiman melibatkan hal-hal seperti pertimbangan dan pencapaian aspek pendidikan, manakala produk pula melibatkan pengetahuan, kemahiran dan nilai.
Proses pendidikan pula melibatkan operasi, dapatan dan hasil. Aspek-aspek utama dalam pentaksiran ialah:-
i. Instrumen
ii. Kumpulan yang ditaksir
iii. Respon
iv. Kumpulan yang menaksir
v. Skor
Jenis-jenis soalan objektif dalam pengujian dan penilaian kemahiran bahasa Melayu.
Ujian Objektif
Item ujian jenis objektif ini memerlukan pelajar menulis atau memilih satu jawapan yang betul atau yang paling baik. Antara item ujian ini termasuklah:
1. Item Respons Bebas
i. Jenis soalan:
contoh:
a) Apakah lawan bagi perkataan rajin? ( malas)
b) Apakah makna simpulan bahasa kaki ayam? (tidak memakai kasut)
a) Apakah lawan bagi perkataan rajin? ( malas)
b) Apakah makna simpulan bahasa kaki ayam? (tidak memakai kasut)
ii. Item Melengkapkan Penyataan
contoh:
a) Kita mesti _______bermain sekarang kerana hujan sudah turun.
b) Saya terpaksa ________ adik saya kerana emak saya bekerja.
2. Item Respons Tetap ( Item Objektif Jenis Pilihan)
Soalan jenis ini memerlukan pelajar memilih jawapan betul atau paling tepat. Jawapan mungkin dipilih daripada dua atau lebih pilihan. Item-item itu ialah format salah-betul, padanan, dan aneka pilihan.
Soalan jenis ini memerlukan pelajar memilih jawapan betul atau paling tepat. Jawapan mungkin dipilih daripada dua atau lebih pilihan. Item-item itu ialah format salah-betul, padanan, dan aneka pilihan.
3. Item Salah - Betul
Item ini dikenali sebagai Item Dua Pilihan iaitu item yang mengandungi penyataan yang perlu ditandakan dengan dua pilihan sahaja iaitu: betul (B) atau salah (S). Ada ketika guru menggunakan setuju (S) atau tidak setuju (TS) pada penyataan atau ya (Y) atau tidak (T) pada soalan.
Item ini dikenali sebagai Item Dua Pilihan iaitu item yang mengandungi penyataan yang perlu ditandakan dengan dua pilihan sahaja iaitu: betul (B) atau salah (S). Ada ketika guru menggunakan setuju (S) atau tidak setuju (TS) pada penyataan atau ya (Y) atau tidak (T) pada soalan.
4. Item Padanan
Item Padanan atau Suaian biasanya mengandungi dua kumpulan objek/ perkara yang berkaitan. Pelajar dikehendaki memilih jawapannya dengan memadankan objek/ perkara yang berkaitan di sebelah kiri dengan objek/ perkara di sebelah kanan.
Item Padanan atau Suaian biasanya mengandungi dua kumpulan objek/ perkara yang berkaitan. Pelajar dikehendaki memilih jawapannya dengan memadankan objek/ perkara yang berkaitan di sebelah kiri dengan objek/ perkara di sebelah kanan.
5. Item Aneka Pilihan
Item aneka pilihan adalah daripada golongan item jawapan tetap kerana diberikan tindak balas terbatas. Jenis item aneka pilihan adalah seperti yang berikut.
Item aneka pilihan adalah daripada golongan item jawapan tetap kerana diberikan tindak balas terbatas. Jenis item aneka pilihan adalah seperti yang berikut.
a. Item aneka pilihan berbentuk soalan
b. Jenis jawapan terbaik
c. Analogi
6. Item Jenis Cantuman
Teknik Kloz
Teknik Kloz
Teknik menggunakan ujian kloz, sebagai alat bagi menguji kefahaman bacaan boleh digunakan untuk pelajar-pelajar sekolah rendah .
Sungguhpun teknik kloz
memerlukan prosedur tertentu dari segi pembinaan ujian, pentadbiran dan
pemarkahan, ini semua tidak sukar dilakukan, dan sepatutnya boleh
diuruskan oleh guru-guru Bahasa Melayu.
Dalam ujian kloz pelajar diminta
mengisi tempat kosong yang telah sengaja dikosongkan oleh guru/ penguji
dalam sesuatu keratan bacaan. Pada mulanya, pelajar diminta melihat dan
membaca keratan itu secara keseluruhannya.
Kemudian, berasaskan kefahaman
mereka ke atas teks itu keseluruhannya, mereka akan mencuba mengisi
tempat yang dikosongkan dengan perkataan yang paling sesuai menurut
makna keseluruhan teks.
Penggunaan soalan subjektif sebagai medium untuk menguji kemahiran bahasa murid.
Jenis-jenis Ujian
Berikut ialah beberapa jenis ujian iaitu ujian objektif dan ujian subjektif.
Soalan Subjektif
Soalan jenis subjektif terbahagi kepada beberapa pecahan seperti berikut:-
Penilaian dan Pengujian soalan subjektif mempunyai “Kesahan” (validity) yang tinggi.
a. Kesahan Isi
b. Kesahan Ramalan
c. Kesahan Serentak
d. Kesahan Gagasan
Kebolehpercayaan Ujian Soalan Subjektif
Kebolehpercayaan merujuk kepada ciri skor berhubung dengan ketepatan dan ketekalan skor bagi menggambarkan prestasi calon dalam perkara yang diuji.
Berikut ialah beberapa jenis ujian iaitu ujian objektif dan ujian subjektif.
Soalan Subjektif
Soalan jenis subjektif terbahagi kepada beberapa pecahan seperti berikut:-
- Item Jenis Struktur
- Item Jenis Esei
- Pembinaan Ujian
- Lebih mudah digubal - Tidak banyak soalan.
- Sesuai untuk semua subjek. Contoh, matematik, sains dan sebagainya.
- Sangat sesuai untuk keenam-enam aras Taksonomi Bloom.
- Boleh membuat analisis dan menintegrasikan idea-idea.
- Kurangkan konsep tekaan / 'skor nasib'.
Penilaian dan Pengujian soalan subjektif mempunyai “Kesahan” (validity) yang tinggi.
a. Kesahan Isi
b. Kesahan Ramalan
c. Kesahan Serentak
d. Kesahan Gagasan
Kebolehpercayaan Ujian Soalan Subjektif
Kebolehpercayaan merujuk kepada ciri skor berhubung dengan ketepatan dan ketekalan skor bagi menggambarkan prestasi calon dalam perkara yang diuji.
Pengujian dan Pentaksiran
PENGUJIAN
Menurut Cronbach (1979), ujian
ialah satu prosedur yang sistematik untuk memerhati perlakuan atau
tingkah laku seseorang individu dan menjelaskannya dengan bantuan skala
bernombor atau satu sistem yang berkategori.
Abdul Aziz Abdul Talib (1993)
pula mendefinisikan pengujian sebagai proses atau situasi sesuatu
kemahiran bahasa itu diuji. Sebagai contoh, kita melarang murid bercakap
atau membuat bising apabila pengujian kemahiran mendengar sedang
dijalankan.Selain itu, boleh juga dikatakan bahawa dalam pengujian
bahasa teknik Temubual dan Bercakap Menurut Tajuk adalah dua contoh
situasi bagi pengujian bertutur. Dengan kata lain, pengujian merujuk
pada proses atau situasi sesuatu alat ujian yang sedang ditadbirkan oleh
guru terhadap pelajar.
Dalam buku pengujian dan
penilaian Bahasa Malaysia, Milagros Ibe (1981) menegaskan bahawa ujian
adalah satu cara untuk mendapatkan contoh perlakuan yang diperlihatkan
oleh murid di dalam keadaan terkawal atau yang ditentukan. Maklumat yang
diperolehi daripadanya akan dijadikan dasar untuk membuat penilaian
atau pengadilan.
Kesimpulannya, pengujian merujuk
kepada satu teknik untuk mendapatkan maklumat tentang perubahan tingkah
laku seseorang individu yang terdiri daripada satu set soalan atau
tugasan yang berkehendakkan pelajar memberi satu set tindak balas /
respon. Calon ujian mungkin dikehendaki menyelesaikan suatu masalah
matematik, melukis satu gambar rajah, menyusun radas, mentakrif sesuatu
perkataan dan sebagainya.
Ujian juga merupakan alat pengukuran yang hanya membenarkan kita mengukur pencapaian pelajar (dalam bentuk markah) sahaja.
PENTAKSIRAN
Pentaksiran merupakan satu
episod dalam proses pembelajaran yang merangkumi aktiviti menghurai,
mengumpul,merekod, memberi skor dan menginterpretasi maklumat tentang
pembelajaran seorang pelajar bagi sesuatu tujuan. Pentaksiran boleh
didefinisikan sebagai satu proses mendapatkan maklumat dan seterusnya
melakukan penilaian terhadap produk sesuatu proses pendidikan.
Pentaksiran di jalankan bagi tujuan untuk mendapatkan gambaran tentang
prestasi seseorang dalam pembelajaran, menilai aktiviti yang dijalankan
semasa pengajaran dan pembelajaran, mendapatkan maklumat secara
berterusan serta memperbaiki proses pengajaran dan pembelajaran.
Pengukuran pendidikan merupakan
suatu proses yang menentukan kuantiti atau takat pembelajaran pelajar
dan keberkesanan pengajaran guru. Alat pengukuran yang digunakan guru
mungkin terdiri daripada ujian, soal selidik, senarai semak, inventori,
atau sesuatu skala. Pengukuran adalah terhad kepada huraian kuantitatif
dan tidak termasuk huraian kualitatif atau membuat keputusan.
Kesimpulannya, pentaksiran
merupakan pengumpulan maklumat-maklumat secara sistematik dan secara
kuantitatif bagi menentukan tahap pembelajaran pelajar dengan
menggunakan alat pengukuran yang sesuai.
Contoh soalan Aras Penilaian
Taksonomi Bloom
Aras: Penilaian
Ciri Soalan:
Memerlukan calon menilai, membuat pertimbangan atau justifikasi untuk mencapai atau mendapatkan sesuatu kesimpulan. Calon perlu melihat fakta dari aspek ‘pro dan cons’ semasa membuat penilaian.
Contoh Kata Kerja:
Bincangkan, Nilaikan, Beri pendapat, Beri justifikasi, Pertimbangkan, dll.
Contoh Soalan:
Pencerobohan tentera Amerika dan Britain terhadap Iraq merupakan satu tindakan yang zalim dan tidak berperikemanusiaan. Rakyat Iraq sanggup mempertahankan segenap inci tanah tumpah darah mereka. Mereka sanggup putih tulang daripada berputih mata.
Soalan.
Apakah yang anda faham mengenai ungkapan “Biar berputih tulang jangan berputih jangan berputih mata”?
Aras: Penilaian
Ciri Soalan:
Memerlukan calon menilai, membuat pertimbangan atau justifikasi untuk mencapai atau mendapatkan sesuatu kesimpulan. Calon perlu melihat fakta dari aspek ‘pro dan cons’ semasa membuat penilaian.
Contoh Kata Kerja:
Bincangkan, Nilaikan, Beri pendapat, Beri justifikasi, Pertimbangkan, dll.
Contoh Soalan:
Pencerobohan tentera Amerika dan Britain terhadap Iraq merupakan satu tindakan yang zalim dan tidak berperikemanusiaan. Rakyat Iraq sanggup mempertahankan segenap inci tanah tumpah darah mereka. Mereka sanggup putih tulang daripada berputih mata.
Soalan.
Apakah yang anda faham mengenai ungkapan “Biar berputih tulang jangan berputih jangan berputih mata”?
Domain Krathwohl
Domain Krathwohl termasuk di dalam
domain afektif yang meliputi emosi, sikap, dan nilai murid. Pengasas
bagi taksonomi ini adalah David R. Krathwohl.
Aras taksonomi Krathwohl
1. Penerimaan
Berhubung
dengan kemahuan pelajar untuk memberi perhatian. Tindakan pelajar
mencerminkan satu kesedaran atau perhatian terhadap ransangan dan
peristiwa atau persekitaran yang berhubung dengan domain afektif.
Konteks pengajaran menekankan kepada kebolehan mendengar, menanyakan
soalan, mengenal bahagian-bahagian ayat dan menjawab dengan lengkap.
2. Gerak balas
Membawa
maksud membentuk sesuatu sistem nilai. Apabila lebih daripada satu
nilai dinuranikan maka membolehkan beberapa nilai digunakan. Pelajar
terpaksa membina beberapa hubungan dan keutamaan di antara
nilai-nilainya.
3. Menilai
Pada
peringkat ini perlakuan adalah didasarkan atas konsep dan prinsip yang
telah dinuranikan sehingga menjadi kepercayaan. Perlakuan cenderung
menjadi konsisten walaupun dalam keadaan yang berbeza jika kepercayaan
itu boleh dipratikkan.
4. Organisasi
Membawa
maksud membentuk sesuatu sistem nilai. Apabila lebih daripada satu
nilai dinuranikan maka membolehkan beberapa nilai digunakan. Pelajar
terpaksa membina beberapa hubungan dan keutamaan di antara
nilai-nilainya.
5. Perwatakan
Bermaksud
seseorang itu mematuhi sesuatu sistem nilai dan sanggup mengamalkannya
sebagai satu cara hidup. Pada peringkat ini, seseorang itu akan
memperlihatkan perwatakan berlandaskan kepada nilai tertentu, misalnya
dapat membuat keputusan mengikut keadaan, tanpa berasaskan perasaan atau
sogokan dan sistemnilai tersendiri iaitu mempunyai prinsip hidup
sendiri
Tiada ulasan:
Catat Ulasan